Đến với thơ hay: Hai sắc hoa Ti-gôn của TTKh.

                                           (Khi xem bạn nên tắt nhạc nền của blog)

Góp bút giao lưu 12.2014

Sáng tác mới 11.2014

Góp bút giao lưu 11.2014

Chiếu thơ xướng họa 10.2014

                                         THƠ VÀ BIỂN

                                   

                                   Đ ôi vần mộc mạc dệt thơ Đường

                                   Để chuyển tâm tình đến đảo thương

                                   Lịch sử vàng son ngời tổ quốc

                                   Lòng dân sắt đá thắm can trường

                                   Văn chương thắp sáng hồn dân tộc

                                   Chí khí phủ đầy sóng đại dương

                                   Tiếp bước tiền nhân gìn giữ nước

                                   Sẵn sàng đâu ngại trước binh cường.

                                                        Minh Chiếu

                                              (Chi hội Thơ Đường luật Cao Lãnh-Đồng Tháp)

                       CÂU ĐƯỜNG LUẬT CHO BIỂN                                                          (Bài họa)

                                    G ửi biển vần thơ dệt luật Đường

                                    Ấm từng nét chữ lửa yêu thương

                                    Quê nhà vẫn thắp vầng trăng sáng

                                    Biên đảo nên soi chí dặm trường

                                    Như Nguyệt nước xuôi về lãnh hải

                                    Bạch Đằng sóng vỗ gọi trùng dương

                                    Nhớ thêm lịch sử màu chân lý

                                    Chính nghĩa nghìn năm thắng bạo cường.

                                                          Lê Ngọc Thạc

Sáng tác mới 10.2014

Góp bút giao lưu 10.2014

Sáng tác mới 10.2014

                                         Baøi thô cuoäc ñôøi

                                                 * Tặng bạn, giáo viên Văn vừa nghỉ hưu.

                                      T  hời gian trôi đi

                                       Trên mái đầu anh nhuốm bạc

                                       Kính cận dầy thêm

                                       Thao thức bao đêm

                                       Nghề thầy trăn trở

                                       Bóng liêu xiêu oằn nặng một đời người.

                                       Trang giáo án cũ càng

                                       Bài thơ còn dang dở

                                       Anh chia tay mái trường…

                                       Học trò nhớ anh, nhớ ngày xưa cô Tấm

                                       Hiểu nỗi đau thân Kiều, hiểu giếng ngọc Mỵ Châu

                                       Đâu Thạch Sanh, đâu Lý Thông

                                       Giữa cuộc đời dâu bể

                                       Câu ca dao nghiêng nghiêng những cánh cò…

                                       Các em lớn lên bên cuộc đời thầy ngắn lại

                                       Chúng sang đò, anh lặng lẽ bến sông xưa.

                                       Thời gian trôi di

                                       Như cây bàng sân trường mỗi mùa thay lá

                                       Nhưng có một điều bất tử:

                                       Trang giáo án cũ càng

                                       Và bài thơ cuộc đời anh đã viết…

                                      Leâ  Ngoïc Thaïc

Góp bút giao lưu 09.2014

Đến với thơ hay: Bên kia sông Đuống của Hoàng Cầm

                                          (Khi xem, bạn nên tắt nhạc nền của blog)

Chiếu thơ xướng họa 09.2014

                                              TÔ  loøng

               B ập bềnh thuyền nhỏ ngược dòng Tương

                                   Khuất nẻo người đi quạnh phố phường

                                   Hiu hắt mom sông sầu khóm liễu
                                   Lững lờ bến nước vọng cung thương

                                   Xót xa kỷ niệm tình ly cách

                                   Chếnh choáng hoàng hôn nỗi đoạn trường

                                   Mây trắng về đâu cho nhắn gửi

                                   Tơ lòng ngày ấy mãi còn vương!

                                                              THIÊN THANH NGUYÊN

                                               (CH. Thơ Đường luật Cao Lãnh-Đồng Tháp)

                     Gôûi ngöôøi cuoái soâng

                              (Bài họa)

                     S ông Tiền, nay đã hóa sông Tương!

                                    Để kẻ đầu thôn, kẻ cuối phường

                                    Điên điển âm thầm ru cánh gió

                                    Lục bình trăn trở gửi niềm thương

                                    Hạt yêu đỏ nặng từng cơn lũ

                                    Sợi nhớ dài theo mỗi dặm trường

                                    Nhìn nước về xuôi ai có hiểu

                                    Xa người, sóng bạc trĩu sầu vương?!

                                                                        LÊ NGỌC THẠC   

Đến với thơ hay: Tràng giang của Huy Cận

                                          (Khi xem, bạn nên tắt nhạc nền của blog)

Chiếu thơ xướng họa 09.2014

Góp bút giao lưu 08.2014

Góp bút giao lưu 08.2014

Diễn đàn văn học 07.2014

                                   PHAN VĂN TRỊ-  

                     NHỮNG VẦN THƠ BÚT CHIẾN 
                                                                   *Lê Ngọc Thạc                   

                G iữa thế kỷ XIX, lịch sử chống ngoại xâm của dân tộc ta bước sang một giai đoạn mới, giai đoạn chống thực dân Pháp gần ṃ̉ột thế kỷ... Ở Nam bộ, năm 1862 thực dân Pháp chiếm ba tỉnh miền Đông, đến năm 1867 chiếm luôn ba tỉnh miền Tây và Nam kỳ lục tỉnh đã hoàn toàn rơi vào tay giặc.

                 Cùng với phong trào chống Pháp mạnh mẽ của các sĩ phu và nhân dân, một dòng văn học yêu nước ở Nam bộ đã hình thành và  phát triển với những ngôi sao sáng như Nguyễn Đình Chiểu, Phan Văn Trị, Bùi Hữu Nghĩa, Thủ khoa Huân, Huỳnh Mẫn Đạt... Trên bầu trời sao ấy, Cử nhân Phan Văn Trị là một trong những tên tuổi xuất sắc nhất. Cả đời mình, ông đã sử dụng ngòi bút như vũ khí chống giặc và sự nghiệp sáng tác của ông gắn liền cùng cuộc bút chiến hết sức đặc biệt  với Tôn Thọ Tường.

                 Trong phạm vi bài viết này, chúng tôi xin cùng quý thi hữu tìm hiểu một số bài thơ bút chiến tiêu biểu của ông. Qua đó, chúng ta cùng cảm nhận và thêm trân trọng tấm lòng, khí phách và tài năng của một nhà Nho yêu nước đất Nam kỳ lục tỉnh.

             I- VÀI NÉT VỀ CUỘC ĐỜI PHAN VĂN TRỊ (1830-1910):

                  Phan Văn Trị sinh năm 1830 tại thôn Hưng Thạnh, huyện Bảo An, phủ Hoằng An, trấn Vĩnh Thanh ( nay là xã Thạnh Phú Đông, huyện Giồng Trôm, tỉnh Bến Tre). Khoảng năm 1847, ông đến làng Hanh Thông, Gia Định trú ngụ nhà người thân để học. Phan Văn Trị đỗ Cử Nhân khoa Kỷ Dậu, năm Tự Đức thứ 2 (1849), cùng khoa với Nguyễn Thông, nên thường được gọi là Cử Trị.

                  Sau khi đỗ đạt, ông không ra làm quan mà về dạy học ở làng Bình Cách (nay thuộc TX. Tân An, tỉnh Long An). Khi thực dân Pháp chiếm ba tỉnh miền Đông Nam bộ, theo phong trào “tỵ địa”, ông chuyển về ở hẳn tại huyện Phong Điền (Cần Thơ) dạy học, bốc thuốc và dùng thơ văn làm vũ khí chống Pháp cùng bọn tay sai.

                  Đức độ và tài năng của Phan Văn Trị đã làm cho nhiều người cảm phục. Trong đó có cai tổng Định Bảo là Lê Quang Chiểu xem ông như bậc thầy, nên đã giới thiệu người em gái con cô con cậu là Đinh Thị Thanh kết duyên cùng ông. Ông mất ngày 22.06.1910, thọ 80 tuổi. Hiện nay, khu lưu niệm của ông được tôn tạo khang trang tại Thị trấn Phong Điền, huyện Phong Điền, TP. Cần Thơ.

                 

             II- CUỘC BÚT CHIẾN VỚI TÔN THỌ TƯỜNG:

1-    Tóm tắt cuộc bút chiến

                 Cuộc bút chiến giữa Tôn Thọ Tường và Phan Văn Trị diễn ra trên 10 năm, từ sau năm 1862 đến trước 1877. Tuy nhiên, sôi động nhất có lẽ là từ sau năm 1862 đến 1867, tức là sau khi Pháp chiếm xong ba tỉnh miền Đông Nam bộ đến trước khi Pháp chiếm nốt ba tỉnh miền Tây còn lại. Nó đã lôi cuốn đông đảo sĩ phu yêu nước vào cuộc như Bùi Hữu Nghĩa, Huỳnh Mẫn Đạt...

                 Cuộc bút chiến là sự đấu tranh quyết liệt giữa hai ý thức chính trị đối nghịch nhau. Phan Văn Trị là người phát ngôn của lực lượng yêu nước, còn đại diện cho những kẻ  bán nước cầu vinh là Tôn Thọ Tường.

                 Tôn Thọ Tường sinh năm 1825, trong một gia đình có thế lực. Cha là Tôn Thọ Đức, tuần phù tỉnh Bình Thuận; ông nội trước đây từng theo phò Nguyễn Ánh, có công to nên được nhà Nguyễn thờ phụng. Mặc dù không đỗ đạt gì, nhưng công bằng mà nói, Tôn Thọ Tường cũng có chút văn tài, từng tham gia Bạch Mai thi xã ở Gia Định và để lại nhiều thơ văn. Khi thực dân Pháp xâm lược nước ta, Tôn Thọ Tường là một trong nh̃ững người đầu tiên theo giặc. Y được Pháp trọng dụng và cất nhắc dần lên chức Đốc Phủ Sứ. Tôn Thọ Tường mất năm 1877 ở Hà Nội vì bệnh sốt rét.

                 Với tấm lòng yêu nước, lập luận sắc bén và đanh thép;  Phan Văn Trị đã vạch trần toàn bộ lời lẽ ngụy biện, đập tan luận điệu phản dân hại nước của Tôn Thọ Tường. Thắng lợi của Phan Văn Trị phản ánh thắng lợi của nhân dân ta đối với tư tưởng đầu hàng, phản động, tấn công vào tập đoàn tay sai của thực dân Pháp.

                 2- Giới thiệu những bài thơ bút chiến tiêu biểu:

BÀI 1:

                                                           TÔN PHU NHÂN QUY THỤC

                                                                          (Bài xướng)

                                                        Cật ngựa thanh gươm vẹn chữ tòng

                                                        Ngàn thu rạng tiết gái Giang Đông

                                                        Lìa Ngô bịn rịn chòm mây bạc

                                                        Về Hán trau tria mảnh má hồng

                                                        Son phấn thà cam dày gió bụi

                                                        Đá vàng chi để thẹn non sông

                                                        Ai về nhắn với Châu Công Cẩn

                                                        Thà mất lòng anh đặng bụng chồng.

                                                                                              TÔN THỌ TƯỜNG

          Tôn phu nhân là em gái của Tôn Quyền (vua Đông Ngô). Vì tranh giành đất đai, Tôn Quyền theo kế Châu Du (Châu Công Cẩn) mời Lưu Bị qua Giang Đông nói gả em gái để kết tình lân bang, định dùng phục binh giết chết trong tiệc rượu. Thực hiện kế của Khổng Minh, Lưu Bị sang đất Ngô. Sự việc đến tai Ngô Quốc Thái, mẹ của Tôn Quyền. Biết đó là âm mưu xảo quyệt của con, bà mắng Tôn Quyền đã dùng kế tiểu nhân. Nhận thấy Lưu Bị là người có đạo đức, bà buộc Tôn Quyền phải giữ lời hứa và bà nhất quyết gả con gái cho Lưu Bị. Vì vậy, Tôn phu nhân phải theo chồng về đất Thục. Câu chuyện lấy trong Tam quốc chí. Tôn Thọ Tường xem việc y theo Pháp chẳng qua là chuyện tất nhiên như Tôn phu nhân quy Thục mà thôi. Bài thơ là một lời tuyên bố dứt khoát về lập trường theo giặc của y.

                                                         TÔN PHU NHÂN QUY THỤC

                                                                          (Bài họa)

                                                        Cài trâm sửa áo vẹn câu tòng

                                                        Mặt giã trời chiều biệt cõi Đông

                                                        Khói tỏa vầng Ngô ùn sắc trắng  

                                                        Duyên về đất Thục đượm màu hồng

                                                        Hai vai tơ tóc bền trời đất

                                                        Một gánh cang thường nặng núi sông

                                                        Anh hỡi, Tôn Quyền anh có biết

                                                        Trai ngay thờ chúa, gái thờ chồng! 

                                                                                                  PHAN VĂN TRỊ

BÀI 2:

                                                                 TỪ THỨ QUY TÀO

                                                                       (Bài xướng)

                                                         Thảo đâu dám sánh kẻ cày voi

                                                         Muối xát lòng ai nấy mặn mòi

                                                         Giúp Hớn hãy nhiều trang cột cả

                                                         Về Tào chi sá một cây còi

                                                         Bâng khuâng nhớ mẹ khôn nâng chén

                                                         Bịn rịn trông vua biếng giở roi

                                                         Chẳng đặng khôn Lưu thà dại Ngụy

                                                         Thân này xin gát ngoại vòng thoi.

                                                                                                 TÔN THỌ TƯỜNG

           Từ Thứ là một trong những danh sĩ có tài. Buổi đầu Từ Thứ giúp Lưu Bị đánh Tào Tháo. Tào Tháo dụ hàng không được, bèn bắt mẹ Từ Thứ tống giam rồi giả mạo viết bức tâm thư, lời lẽ thống thiết gởi cho Từ Thứ, bảo Từ Thứ về Tào. Ngỡ thư của mẹ thật, Từ Thứ không cầm lòng được, liền bỏ Lưu Bị về với Tào Tháo. Mẹ Từ Thứ hay tin, liền cắn lưỡi tự tử. Câu chuyện lấy trong Tam quốc chí.

           Mượn chuyện Từ Thứ, Tôn Thọ Tường muốn thanh minh rằng mình theo Pháp chẳng qua là chuyện chẳng đặng đừng, chứ cái tình đối với bạn bè cũ, cái nghĩa đối với đất nước vẫn còn nặng. Vả lại, dân tộc còn nhiều anh hùng (trang cột cả), một thân tài hèn sức mọn như y theo Pháp nào có đáng là bao (một cây còi)!

           Trong bài này, Tôn Thọ Tường đã tận dụng lợi thế của người xướng về cấu tứ và gieo vần, buộc người họa phải theo một khuôn khổ nhất định, không có lối phát triển. Năm vần được gieo vô cùng hiểm hóc (voi, mòi, còi, roi, thoi) rất khó họa, cũng còn nhằm mục đích hạn chế số người tham gia phản bác.

                                                                TỪ THỨ QUY TÀO

                                                                         (Bài họa)

                                                          Quá bị trên đầu nhát búa voi

                                                          Kinh luân đâu nữa để khoe mòi

                                                          Xăng văng ruổi Ngụy mây ùn đám

                                                          Dáo dác xa Lưu gió thổi còi

                                                          Đất Hứa nhớ thân sa giọt tủi

                                                          Thành Tương mến chúa nhẹ tay roi

                                                          Về Tào miệng ngậm như bình kín

                                                          Trân trọng lời vàng đáng mấy thoi.

                                                                                               PHAN VĂN TRỊ

BÀI 3:

                                                           BÀI TỰ THUẬT THỨ NHẤT

                                                                          (Bài xướng)

                                                         Giang san ba tỉnh hãy còn đây

                                                         Trời đất xui chi đến nỗi này

                                                         Chớp nhoáng thẳng bon dây thép kéo

                                                         Mây tuôn đen nghịt khói tàu bay

                                                         Xăng văng chậm tính thương đôi chỗ

                                                         Khấp khởi riêng lo biết những ngày

                                                         Miệng cọp hàm rồng chưa dễ chọc

                                                         Khuyên đàn con trẻ chớ thày lay.

                                                                                               TÔN THỌ TƯỜNG

          Đây là bài đầu tiên trong mười bài Tự thuật liên hoàn. Đối với Tôn Thọ Tường, ba tỉnh miền Đông tuy bị Pháp chiếm, nhưng vẫn chưa mất!!! Y ra sức quảng cáo cho văn minh Pháp (đường sắt, đường dây điện, tàu thủy...) để hù dọa nhân dân và lực lượng kháng chiến. Với kẻ địch hùng mạnh như thế thì không thể đánh thắng được!

                                                           BÀI TỰ THUẬT THỨ NHẤT

                                                                            (Bài họa)

                                                         Hơn thua chưa biết đó cùng đây

                                                         Chẳng đã nên ta mới thế này

                                                         Bến Nghé quản bao cơn lửa cháy

                                                         Cồn Rồng dầu mặc bụi tro bay

                                                         Nuôi muông giết thỏ còn chờ thuở

                                                         Bủa lưới săn nai cũng có ngày

                                                         Đừng mượn hơi hùm rung nhát khỉ

                                                         Lòng ta sắt đá há lung lay.

                                                                                                PHAN VĂN TRỊ

           Qua ba bài được trích dẫn, chúng ta thấy Tôn Thọ Tường hay mượn chuyện xưa, tích cũ của Trung Quốc, đưa chúng vào thơ để thanh minh cho hành vi theo giặc của mình. Nhưng tất cả những lời ngụy biện ấy đều bị vạch trần, đưa ra ánh sáng. Với ba bài họa, Cụ Cử Trị đã đẩy y vào chân tường, không còn lối thoát. Nhiều thế hệ nhân dân Nam bộ nói riêng và cả nước nói chung đã từng ngưỡng mộ và thuộc lòng những câu:

                                                        Về Tào miệng ngậm như bình kín

                                                        Trân trọng lời vàng đáng mấy thoi.

                                                                                           (Từ Thứ quy Tào)

                                                        Anh hỡi, Tôn Quyền anh có biết

                                                        Trai ngay thờ chúa, gái thờ chồng.

                                                                                      (Tôn phu nhân quy Thục)

                                                        Đừng mượn hơi hùm rung nhát khỉ

                                                         Lòng ta sắt đá há lung lay.

                                                                                        (Bài Tự thuật thứ nhất)

           Ở bài họa thứ 8 trong mười bài liên hoàn (thập thủ liên hoàn), Phan Văn Trị đã chua chát kết luận về Tôn Thọ Tường như sau:

                                                         Đứa dại trót già đời cũng dại

                                                         Lựa là tuổi mới một đôi mươi!

                                                                                          (Bài Tự thuật thứ tám)

 

                                                                          

                                                                       

           T óm lại, với cuộc bút chiến có một không hai trong giai đoạn thực dân Pháp đang chiếm dần Nam kỳ Lục tỉnh; Phan Văn Trị đã quật ngã Tôn Thọ Tường trước nhân dân và lịch sử. Thắng lợi này có ý nghĩa vô cùng quan trọng, tiếp thêm sức mạnh cho phong trào kháng chiến ở Nam bộ nói riêng và cả nước nói chung. Những vần thơ đậm tính chiến đấu đã đưa ông trở thành ngôi sao sáng của dòng văn học yêu nước chống Pháp ở Nam bộ nửa sau thế kỷ XIX.

             Lúc sinh thời, ông đã từng mơ ước:

                                                      Nhà Nước một mai xoay vận thới

                                                      Cõi Nam chung hưởng hội thăng bình.

                                                                                                       (Cảm hoài)

             Nhưng tiếc thay, con tim vĩ đại luôn thao thức vì vận nước ấy đã ngừng đập và ông đã lặng lẽ nằm xuống vĩnh viễn bên dòng kênh Cái Tắc hiền hòa, thuộc huyện Phong Điền (TP.Cần Thơ) khi quê hương chưa nở hoa độc lập.

                                                                            LÊ NGỌC THẠC

                                             (PCN.CLB.Thơ Ca Mây Hồng TP.Cao Lãnh-Đồng Tháp)

                                                   

Góp bút giao lưu 06.2014

Góp bút giao lưu 06.2014

Chiếu thơ xướng họa 06.2014

Góp bút giao lưu 06.2014

G

Góp bút giao lưu 05.2014

Góp bút giao lưu 05.2014

Sáng tác mới 04.2014

Diễn đàn văn học 04.2014

                                    HÀN MẶC TỬ

                        VỚI THƠ ĐƯỜNG LUẬT

                                       

             V ăn học Việt Nam giai đoạn 1930-1945 đã đạt được những thành tựu vô cùng rực rỡ và xuất hiện nhiều tên tuổi lớn, trong đó có nhà thơ Hàn Mặc Tử. Ông là nhà thơ nổi tiếng, là một trong những người khởi đầu cho trào lưu thơ lãng mạn hiện đại Việt Nam. Thơ ông được đánh giá rất cao, một số bài được đưa vào sách giáo khoa để giảng dạy trong nhà trường như: Đây thôn Vỹ Dạ, Mùa xuân chín...

           Thế nhưng, khi nói về Hàn Mặc Tử, người ta thường nhắc đến những bài thơ mới theo khuynh hướng lãng mạn, rồi đến tượng trưng, siêu thực... mà ít đề cập đến mảng thơ đường luật của ông.

            Trong phạm vi bài viết này, chúng tôi muốn cùng quý thi hữu tìm hiểu thêm- tất nhiên chỉ là bước đầu- một số bài thơ đường luật của Hàn Mặc Tử. Từ đó, chúng ta có thể hình dung một cách đầy đủ hơn con đường thơ của ông, một thi sĩ tài hoa nhưng bạc mệnh.

             I- VÀI NÉT VỀ CUỘC ĐỜI HÀN MẶC TỬ:

            Hàn Mặc Tử (1912-1940) tên thật là Nguyễn Trọng Trí, sinh ngày 22.09.1912 tại làng Lệ Mỹ, TX.Đồng Hới, tỉnh Quảng Bình. Ông lớn lên ở Qui Nhơn (Tỉnh Bình Định) trong một gia đình theo Công giáo.

            Thân phụ của ông là Nguyễn Văn Toản, làm thông phán nên thường di chuyển nhiều nơi, do đó Hàn Mặc Tử cũng theo cha và học ở nhiều trường khác nhau như Sa Kỳ (1920), Qui Nhơn, Bồng Sơn (1921-1923), trường dòng Pellerin Huế (1926)…

             Hàn Mặc Tử có năng khiếu thơ từ rất sớm, khi mới 14 tuổi, từng đạt giải nhất trong cuộc thi thơ ở một thi xã. Ông đã từng gặp cụ Phan Bội Châu và chịu ảnh hưởng khá nhiều từ nhà chí sĩ này. Thơ ông được cụ Phan giới thiệu lên báo và họa vận 3 bài đường luật. Cũng do mối quan hệ với cụ Phan Bội Châu nên ông đã bị xóa tên khỏi danh sách đi du học ở Pháp.

             Hàn Mặc Tử có thời gian làm ở Sở Đạc điền Qui Nhơn (Tỉnh Bình Định), sau đó vào Sài Gòn lập nghiệp. Đến Sài Gòn, ông phụ trách trang Thơ báo Công Luận, phụ trách trang Văn báo Sài Gòn. Thơ ông đăng nhiều ở các báo: Phụ nữ Tân văn, Tiếng dân, Công luận, Tân thời, Đông dương tạp chí, Người mới, Trong khuê phòng, Sài Gòn...

              Khi biết mình mắc bệnh phong, một căn bênh nan y lúc bấy giờ; ông đã bỏ tất cả và trở về Qui Nhơn. Hàn Mặc Tử thuê một chòi tranh ở Gò Bồi (cách Qui Nhơn 15km) để ở và tuyệt giao với bạn bè. Tháng 9.1940, ông vào Bệnh viện phong Quy Hòa điều trị, mang số bệnh nhân 1134. Hàn Mặc Tử đã qua đời tại đây ngày 11.11.1940, khi mới 28 tuổi.

             Cuộc đời Hàn Mặc Tử được biết đến với nhiều mối tình. Có những người pḥu nữ ông đã gặp mặt, có người ông chỉ giao tiếp qua thư từ. Có thể kể đến như: Hoàng Cúc, Mộng Cầm, Mai Đình, Thương Thương, Ngọc Sương, Thanh Huy, Mỹ Thiện... Những mối tình đó đã để lại nhiều dấu ấn trong các tác phẩm của ông.

              - Các bút danh: Minh Duệ Thị, Phong Trần, Lệ Thanh, Hàn Mạc Tử (sau đổi thành Hàn Mặc Từ).

           - Các tác phẩm: Gồm các tập thơ như Lệ Thanh thi tập, Gái quê, Đau thương, Xuân như ý, Thượng thanh khí, Cẩm châu duyên (2 vở kịch thơ), Chơi giữa mùa trăng (thơ, văn xuôi)…

                    II- THƠ ĐƯỜNG LUẬT CỦA HÀN MẶC TỬ:

               Thế giới thơ của Hàn Mặc Tử khá phức tạp. Ông đã đi từ thơ Đường luật cổ điển sang thơ mới theo khuynh hướng lãng mạn, rồi đến tượng trưng, siêu thực. Giai đoạn đầu, cảm xúc thơ trong sáng, lời thơ nhẹ nhàng, tứ thơ bình dị, chan chứa tình quê...Nhưng càng về sau, thơ ông đầy những cảm xúc lạ lùng, kinh dị, huyền bí thậm chí điên loạn và đượm màu sắc tôn giáo. Những đau đớn do căn bệnh hiểm nghèo hành hạ thể xác và tâm hồn đã để lại dấu ấn rõ rệt trong tác phẩm của ông.

               Thơ đường luật của Hàn Mặc Tử được sáng tác ở giai đoạn đầu, tập hợp chủ yếu trong Lệ Thanh thi tập. Chúng tôi xin giới thiệu một số bài sau đây:

               1- NĂM BÀI THƠ ĐƯỜNG LUẬT:

     CHUYẾN ĐÒ NGANG                                                THỨC KHUYA

                                                                                      (Đêm không ngủ)

 Không hẹn hò sao gặp gỡ đây?                       Non sông bốn mặt ngủ mơ màng

 Người thời như tỉnh, kẻ như say                      Thức chỉ mình ta dạ chẳng an

 Trong veo làn nước soi đôi mặt                        Bóng nguyệt leo song sờ sẫm gối

 Xa tít quê nhà trỏ một tay                                  Gió thu lọt cửa cọ mài chăn

 Tâm sự mới trao bờ đã đến                               Khóc giùm thân thế hoa rơi lệ

 Nỗi niềm chưa cạn khách về ngay                    Buồn giúp công danh dế dạo đàn

 Ba sinh duyên nợ âu là thế                                Trỗi dậy nôm na vài điệu cũ

 Một chuyến đò đưa nghĩa một ngày.                 Năm canh tâm sự vẫn chưa tàn.

               CHÙA HOANG                                                       BUỒN THU

 Chùa không sư tụng cảnh buồn teo                  Ấp úng không ra được nửa lời

 Xác Phật còn đây chuỗi Phật đâu?                   Tình thu bi thiết lắm thu ơi!

 Réo rắt cành thông thay kệ đọc                         Vội vàng cánh nhạn bay đi trớt

 Lập lòe bóng đóm thế đèn treo                          Hiu hắt hơi may thoảng lại rồi

 Hương sầu khói lạnh nằm ngơ ngác                 Nằm gắng đã không thành mộng được

 Vách chán đêm suông đứng dãi dầu                 Ngâm tràn cho đỡ chút buồn thôi         

 Rứa cũng trơ gan cùng tuế nguyệt                    Ngàn trùng bóng liễu trông xanh ngắt

 Bên thềm khắc khoải tiếng quyên kêu.              Chỉ có thông kia chịu với trời.

              GÁI Ở CHÙA                                                Giới thiệu bài họa Thức khuya

                                                                                           của cụ Phan Bội Châu

 Rừng Thiền thấp thoáng dáng quần thoa         Chợ lợi trường danh tí chẳng màng

 Khuê các trâm anh cũng rứa à?                         Sao ăn không ngọt, ngủ không an

 Mùi tục chưa chi mà vội chán                            Trăm năm ngán đó tuồng dâu bể

 Cuộc đời mới thế đã lo xa                                   Muôn họ nhờ ai bạn chiếu chăn

 Lạt mùi son phấn say mùi đạo                           Cửa sấm gớm ghê người đánh trống

 Chán cảnh phồn hoa mến cảnh chùa                Tai trâu mỏi mệt khách đưa đàn

 Dì Nguyệt trớ trêu lòng dạ thiểm                        Lòng sen đằng đẵng tơ sen vướng

 Trăm năm nỡ để thiệt thòi hoa!                          Mưa gió bao phen gội chẳng tàn.

           2- ĐÔI ĐIỀU CẢM NHẬN:

            - Về bài thơ Chuyến đò ngang: Có lẽ không ai nghĩ là của một cậu bé 14 tuổi đã viết sau những chuyến qua đò đi học. Cảm xúc thơ thật mới lạ, trong sáng nên khi đọc ta cảm thấy ý thơ không bị nhốt trong cái lồng thơ quen thuộc và cũ kỹ. Hai câu:

                                           Trong veo làn nước soi đôi mặt

                                           Xa tít quê nhà trỏ một tay...

đã vẽ ra một không gian mênh mông, xa mờ từ con đò ngang đưa cậu bé mỗi ngày đi học. Con đò tuổi thơ ngày ấy đã dự báo một tài năng xuất chúng.

             - Ba bài thơ Thức khuya, Chùa hoang, Gái ở chùa được đăng trên Thực nghiệp dân báo năm 1931. Hàn Mặc Tử ( bút hiệu lúc bấy giờ là Phong Trần ) mới 19 tuổi. Cụ Phan Bội Châu đã khen ngợi: “Từ về nước đến nay, được xem nhiều thơ văn quốc âm, song chưa gặp được bài thơ nào hay đến thế. Hồng Nam nhạn Bắc, ước ao có ngày gặp gỡ để bắt tay nhau cười to một tiếng, ấy là thỏa hồn thơ tôi đó!”

             - Trong thơ đường luật của Hàn Mặc Tử, chúng ta thấy phảng phất khẩu khí và giọng điệu “ưu thời mẫn thế” kiểu như  Bà huyện Thanh Quan, Nguyễn Khuyến, Tú Xương ...

                                           Non sông bốn mặt ngủ mơ màng

                                           Thức chỉ mình ta dạ chẳng an...

                                            Khóc giùm thân thế hoa rơi lệ

                                            Buồn giúp công danh dế dạo đàn...

                                                                                              (Thức khuya)

              Cũng giống như tâm sự của các nhà nho yêu nước trước cảnh quê hương chìm trong bóng đêm nô lệ, luôn trăn trở, băn khoăn cùng thế sự.

                                            Nằm gắng đã không thành mộng được

                                            Ngâm tràn cho đỡ chút buồn thôi...

                                                                                                  (Buồn thu)

                                            Khắc khoải năm canh quyên nhớ nước…

                                            Giấc điệp mơ màng vùng trỗi dậy

                                            Vừa toan tính đó có ai hay...

                                                                         (Canh khuya cảm tác-Không giới thiệu toàn bài)

             - Ông có cách nhìn đời rất nhân văn, luôn sống và cảm thông với mọi người, cả những người con gái ở chùa.

                                             Dì Nguyệt trớ trêu lòng dạ thiểm

                                             Trăm năm nỡ để thiệt thòi hoa!

                                                                                                   (Gái ở chùa)

               Khó có thể tin rằng, Hàn Mặc Tử khi ấy mới 19 tuổi, cái tuổi mà thời đó người ta còn xem là thiếu niên.

              - Về cách sử dụng ngôn ngữ: Tuy hình thức thơ cũ, nhưng ông đã sử dụng những từ ngữ mang nội dung hoàn toàn mới.

                                               Bóng nguyệt leo song sờ sẫm gối

                                               Gió thu lọt cửa cọ mài chăn...

                                                                                                   (Thức khuya)

                Với những từ leo song, sờ sẫm, lọt cửa, cọ mài..., Hàn Mặc Tử đã mang đến cho trăng gió, gối chăn- vốn là những hình ảnh sáo mòn- một nội hàm hoàn toàn mới: Sống động, gợi cảm, xác thịt hơn... Ông đã đem thơ bước sang một giai đoạn mới bằng những câu thơ hoàn toàn mang hơi thở lạ, thoát khỏi vòng luân lý, đạo đức của những năm 30 thế kỷ trước.

                                              Réo rắt cành thông thay kệ đọc

                                              Lập lòe bóng đóm thế đèn treo

                                              Hương sầu khói lạnh nằm ngơ ngác

                                              Vách chán đêm suông đứng dãi dầu...

                                                                                                    (Chùa hoang)

             Những từ réo rắt, lập lòe, bóng đóm, hương sầu, khói lạnh, vách chán, đêm suông, nằm ngơ ngác...đã gợi cái vắng lặng, khuya khoắt của một xóm thanh lâu hơn là cảnh thanh tịnh, đầy vẻ từ bi của nhà chùa! Cảnh chùa đã hoang, lại thêm không sư nhưng còn có Xác Phật, thật là tinh quái và phạm thượng biết bao! Có nhà nghiên cứu cho đây là sự phạm thượng của một thiên tài. Hàn Mặc Tử đã làm một cuộc cách mạng ngôn từ và tư tưởng như vậy trong thơ đường luật.

               Nhìn chung, số lượng thơ đường luật của Hàn Mặc Tử không nhiều; nhưng đây lại là cột mốc quan trọng trên con đường thơ của một thiên tài. Ngay từ những bài thơ đường luật chặt chẽ về niêm luật, chúng ta đã thấy xuất hiện những nụ mầm mới lạ về ngôn từ và tư tưởng. Những nụ mầm ấy đã nở thành những đóa hoa lung linh hương sắc ở giai đoạn tiếp theo và để lại cho đời những thi phẩm sống mãi với thời gian.

                                                                      x       x

                                                                          x

                Tôi đã về thăm đất Qui Nhơn, đứng lặng bên mộ Hàn Mặc Tử trên đồi Thi Nhân (Ghềnh Ráng), ngậm ngùi tiếc thương một con người tài hoa nhưng bạc mệnh. Ông ra đi khi tuổi đời còn quá trẻ và sự nghiệp văn chương cũng vừa mới bắt đầu.Thế nhưng, qua chặng đường thơ khoảng 10 năm của mình, thi sĩ đã trở thành một trong những người khởi đầu cho dòng thơ lãng mạn hiện đại Việt Nam với những vần thơ xuất thần, bất hủ. Không chỉ có vậy, ông còn để lại trong trái tim của hàng triệu người hâm mộ cả nước sự nuối tiếc và tình cảm mến thương vô hạn.

                      Xin mượn lời nhận xét sau đây của nhà thơ Chế Lan Viên để thay lời kết:

       “Mai sau, những cái tầm thường, mực thước kia sẽ biến đi và còn lại của cái thời kỳ này chút gì đáng kể, đó là Hàn Mặc Tử.” (Chế Lan Viên, Báo Người mới số 5, 23.11.1940)

                                                                                      LÊ NGỌC THẠC

                                                       PCN.CLB.Thơ Ca Mây hồng TP. Cao Lãnh-Đồng Tháp